Xem Bài Thơ Con Cò / TOP 10 # Xem Nhiều Nhất & Mới Nhất 3/2023 # Top View

I. Tác giả – Tác phẩm

Tác giả

– Chế Lan Viên (1920-1989) tên khai sinh là Phan Ngọc Hoan, quê ở huyện Cam Lộ, tỉnh Quảng Trị, nhưng lớn lên ở Bình Định.

– Trước Cách mạng tháng Tám, 1945, Chế Lan Viên đã nổi tiếng trong phong trào Thơ mới với tập “Điêu tàn” (1937). Với hơn 50 năm sáng tác, có nhiều tìm tòi ở những tập thơ gây được tiếng vang trong công chúa, Chế Lan Viên là một trong những tên tuổi hàng đầu của nền thơ hiện đại Việt Nam thế kỷ XX.

– Năm 1996, ông được Nhà nước truy tặng giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật.

2. Tác phẩm:

a. Hoàn cảnh sáng tác: Bài thơ “Con cò” sáng tác năm 1962, in trong tập “Hoa ngày thường – Chim báo bão” (1967) của Chế Lan Viên.

b. Khái quát giá trị nội dung và nghệ thuật:

* Giá trị nội dung:

Khai thác hình tượng con cò trong những câu hát ru, bài thơ “Con cò” của Chế Lan Viên ngợi ca tình mẹ và ý nghĩa của lời ru trong cuộc đời mỗi con người.

* Giá trị nghệ thuật:

Bài thơ thành công trong việc vận dụng sáng tạo ca dao, có những câu thơ đúc kết được những suy nghĩ sâu xa.

c. Tìm hiểu mạch cảm xúc trữ tình và bố cục của bài thơ

* Mạch cảm xúc trữ tình: được phát triển theo ý nghĩa biểu tượng của hình ảnh con cò, bắt đầu từ hình ảnh con cò trong ca dao theo lời ru của mẹ đi vào tiềm thức trẻ thơ, rồi đến hình ảnh con cò mang ý nghĩa biểu tượng cho sự nâng niu chăm chút của mẹ dành cho con suốt cuộc đời, và cuối cùng là những cảm nhận sâu sắc về tình mẫu tử và ý nghĩa lời ru qua hình ảnh con cò.

* Bố cục: 3 phần.

Khổ I – hình ảnh con cò qua lời ru đến với mỗi con người thuở thơ ấu, con cò là biểu tượng cho cuộc đời lam lũ của mẹ.

Khổ II – hình ảnh con cò đi vào tiềm thức tuổi thơ trở nên gần gũi và sẽ theo con trong suốt chặng đường đời.

Khổ III – từ hình ảnh con cò suy nghĩ về lời ru và lòng mẹ, con cò là biểu tượng cho tấm lòng yêu con của mẹ.

II. PHÂN TÍCH BÀI THƠ

Ý nghĩa biểu tượng của hình ảnh con cò:

Hình tượng con cò bao quát toàn bộ bài thơ được khai thác từ trong ca dao truyền thống và được tác giả phát triển, xây dựng thành ý nghĩa biểu tượng cho tấm lòng người mẹ, và ý nghĩa của lời hát ru trong cuộc đời mỗi con người.

Hình ảnh con cò qua những lời ru hát đầu đến với tuổi ấu thơ:

– Khổ I – là hình ảnh của những người phụ nữ nông dân vất vả, cực nhọc nhưng giàu đức hy sinh và những câu ca dao dùng làm lời hát ru.

Con cò bay lả bay la

Bay từ  Cổng phủ bay ra cánh đồng

Con cò bay lả bay la

Bay từ cửa phủ bay về Đồng Đăng…

Đây là những cánh cò bay lả bay la dọc theo chiều dài của những cánh đồng lúa xanh tít tắp, bay về những mái nhà tranh bình yên. Hình ảnh con cò gợi cuộc sống xưa cũ từ làng quê đến phố xá, thong thả, bình yên, ít biến động. Cuộc sống ấy là quê hương thân yêu với cánh cò trải rộng. Hình ảnh con cò là nét rất riêng, rất duyên dáng, dịu dàng, đặc trưng cho làng quê Việt Nam. Con cò ấy phải chăng là hồn của quê hương, mà mẹ gửi vào giấc ngủ của đứa con.

– Hình ảnh con cò trong lời ru cảu mẹ còn là “Con cò ăn đêm, con cò xa tổ, cò gặp cành mềm, cò sợ xáo măng”. Đó là hình ảnh cánh cò vất vả, lam lũ trong ca dao:

Con cò mà đi ăn đêm

Đậu phải cành mềm lộn cổ xuống ao

Ông ơi ông vớt tôi nao

Tôi có lòng nào ông hãy xáo măng

Hay

Cái cò lặn lội bờ sông

Gánh gạo nuôi chồng tiếng khóc nỉ non.

Đó là cánh cò tần toả, là hình ảnh của người mẹ, người phụ nữ nhọc nhằn, vất vả, lặn lội kiếm sống nuôi chồng, nuôi con. Đây không còn là con cò trắng bình yên vô tư lự mà đã trở thành biểu tượng của những người nông dân vất vả, cực chẳng đã, thậm chí còn vất vả hơn khi cò gặp cành mềm.

– Qua những lời ru của mẹ, hình ảnh con cò đến với tâm hồn tuổi thơ ấu một cách vô tư. Đây chính là sự khởi đầu của con đường đi vào thế giới tâm hồn mỗi con người, của những lời ru, lời ca dao dân ca, qua đó là cả điệu hồn dân tộc. Ở tuổi ấu thơ, đứa trẻ chưa thể hiểu và chưa cần hiểu nội dung ý nghĩa của những lời ru này “Con chưa biết con cò con vạc. Con chưa biết những cành mềm mẹ hát”. Chúng chỉ cần được vỗ về trong âm điệu ngọt ngào, dịu dàng của lời ru để đón nhận bằng trực giác vô thức tình yêu vô bờ bến và sự che chở của người mẹ: “Sữa mẹ nhiều con ngủ chẳng phân vân”.

– Nhịp 2 và vẫn đóng mở ngân vang, xen kẽ nhau trong từng dòng thơ kết hợp với biện pháp tu từ nhân hoá và so sánh đã tạp nên vẻ đẹp cho câu thơ, làm cho ý thơ thêm sâu sắc. Đoạn thơ khép lại bằng hình ảnh thanh bình của cuộc sống, bằng giấc ngủ say nồng của trẻ thơ.

Hình ảnh con cò đi vào trong tâm hồn trẻ thơ cùng với âm điệu ngọt ngào, dịu dàng của lời ru trở nên gần gũi và sẽ theo con trong suốt chặng đường đời:

– Từ lời ru của mẹ, con cò bước ra làm quen với đứa con bé bỏng. Thế rồi cò trở thành người bạn thân thiết, gần gũi.

+ Khi còn ở trong nôi “Con ngủ yên thì cò cùng ngủ. Cánh của cò hai đứa đắp chung đôi”.

+ Khi con đi học “Mai khôn lớn con theo cò đi học. Cánh trắng cò bay theo gót đôi chân”.

+ Và khi con đã trưởng thành “Cánh cò trắng lại bay hoài không nghỉ. Trước hiên nhà, và trong hơi mát câu văn”.

– Như vậy, con cò đã trở thành người bạn đồng hành thân thiết hơn bất cứ người bạn nào. Cánh cò không mệt mỏi bay qua mọi không gian và thời gian, luôn ở bên con từ trong nôi, từ mái trường, từ hiên nhà, từ câu văn. Cánh cò ấy dường như tung tay theo từng ước mơ, khao khát của con. Như vậy, hình ảnh con cò là biểu tượng về lòng mẹ, là sự dìu dắt, nâng đỡ dịu dàng, bền bỉ của mẹ và mẹ mong cho con có tâm hồn yêu quê hương.

Hình ảnh con còn là biểu tượng cho tấm lòng yêu con của người mẹ, theo con suốt cuộc đời:

– Từ sự thấu hiểu tấm lòng người mẹ, nhà thơ đã khái quát một quy luật tình cảm có ý nghĩa sâu sắc và bền vững: “Con dù đã lớn vẫn là con của mẹ. Đi hết đời lòng mẹ vẫn theo con”. Câu thơ giàu chất trí tuệ, triết lý. Triết lý của trái tim. Điệp từ “dù”, “vẫn” đã khẳng định tình mẫu tử là bền chặt, sắt son. Có gì cao hơn núi, có gì sâu hơn biển, và có gì bao la bằng lòng mẹ yêu con.

– Phần cuối bài thơ trở lại với âm hưởng lời ru và đúc kết hình tượng con cò trong những lời ru ấy “Một con cò thôi. Con cò mẹ hát. Cũng là cuộc đời. Vỗ cánh qua nôi”. Đúng vậy, chỉ một con cò trong lời ru của mẹ thôi mà ẩn chứa bao bài học, bao ý nghĩa về cuộc đời. Bài học ấy, ý nghĩa ấy đến với con thật nhẹ nhàng sâu lắng, qua âm điệu thiết tha của những lời ru. Không có lời ru, cuộc đời con thiệt thòi, nghèo nàn biết mấy.

2. Nghệ thuật của bài thơ

– Thể thơ tự do nhiều câu mang dáng dấp của thể thơ 8 chữ nên cảm xúc được thể hiện một cách linh hoạt.

– Cấu trúc các đoạn thường bắt đầu bằng những câu thơ ngắn, nhiều chỗ có cấu trúc giống nhau, có chỗ cấu trúc lặp lại hoàn toàn gợi âm điệu của lời ru.

– Giọng điệu suy ngẫm có cả tính triết lý làm cho bài thơ không chỉ cuốn người đọc vào điệu ru êm ái, mà hướng nhiều hơn vào sự suy ngẫm, phát hiện.

– Sáng tạo hình ảnh thiên về ý nghĩa biểu tượng nhưng cũng rất gần gũi, quen thuộc mà vẫn có khả năng hàm chứa ý nghĩa mới. Hình ảnh con cò được phát triển, mở rộng qua mỗi khổ nhưng vẫn giữ được tính liên kết, thống nhất.

– Bài thơ thành công trong việc vận dụng sáng tạo ca dao, có những câu thơ đúc kết được những suy nghĩ sâu xa.

Bài thơ Con cò là một trong những bài thơ tiêu biểu cho phong cách thơ đặc sắc của nhà thơ Chế Lan Viên.

Vào một buổi trưa giữa mùa xuân năm 1970, đang lim dim giấc trưa trong căn nhà nhỏ, nhà thơ Chế Lan Viên chợt tỉnh dậy khi nghe câu hát ru: Con cò mà đi ăn đêm/ Đậu phải cành mềm lộn cổ xuống ao… Tuổi thơ trong ký ức nhà thơ chợt hiện về…

Ngày ấy, tuổi thơ chưa hiểu gì, chỉ biết nước mắt mẹ ru ướt đẫm. Tuổi thơ lại biết thêm mẹ là con cò đi kiếm ăn để con chơi, con ngủ, mẹ là cánh cò, cánh cò trong hai cánh tay mẹ ru mình ngủ yên, ngủ yên… Nhớ lại cùng lúc những vần thơ có giọng ru của mẹ: Ngủ yên, ngủ yên, cò ơi, chớ sợ/ Cánh cò mềm, mẹ đã sẵn tay nâng. Trong lời ru của mẹ thấm hơi xuân

Trong cảm xúc ấy, nhà thơ như nhìn thấy rõ cánh cò đậu bên con, vỗ cánh cò đưa con bay đi tìm mộng, tìm thơ: “Cánh của cò, hai đứa đắp chung đôi/ Mai khôn lớn, con theo cò đi học/ Cánh trắng cò bay theo gót đôi chân/ Lớn lên, lớn lên, lớn lên…/ Con làm gì?/ Con làm thi sĩ/ Cánh cò trắng lại bay hoài không nghỉ”.

Giữa những câu thơ, vần thơ cứ nối tiếp trong nhà thơ. Trong cảm xúc, trong suy nghĩ đã có cánh cò là của mẹ – cánh cò là của con. Lời ru của mẹ ngày xưa, lời ru của nhà bên bây giờ cứ quyện lẫn, xáo trộn. Câu hát lời ru nối đi nối lại “Con cò mà đi ăn đêm” bỗng trong phút chốc nhà thơ nghĩ đến những đứa con trai xa nhà đang ở mặt trận phía Nam, trên các công trường phía Bắc đều mang theo cánh cò trong lời ru: Dù ở gần con,/ Dù ở xa con, lên rừng xuống bể,/ Cò sẽ tìm con,/ Con dù lớn vẫn là con của mẹ/ Đi hết đời, lòng mẹ vẫn theo con. Bỗng cảm xúc của nhà thơ lại đột ngột vang lên lời ru, lời ru từ cánh cò, lời ru của thi sĩ. “Con cò” nhà thơ mang lời ru từ cánh cò của mẹ, mang lời ru từ cánh cò cuộc đời – giờ là lời ru những giấc trẻ thơ đang dưới nhà hầm, đang trong cánh nôi đưa của mẹ: À ơi!/ Một con cò thôi,/ Con cò mẹ hát,/ Cũng là cuộc đời,/ Vỗ cánh qua nôi./ Ngủ đi, ngủ đi!/ Cho cánh cò, cánh vạc,/ Cho sắc trời/ Đến hát/ Quanh nôi.

Trúc Chi

1. Nhà thơ Chế Lan Viên (1920-1989) tên khai sinh là Phan Ngọc Hoan, quê ở Cam Lộ – Quảng Trị. Trước Cách mạng tháng Tám Chế Lan Viên đã nổi tiếng trong phong trào Thơ mới qua tập Điêu tàn. Chế Lan Viên đã có những đóng góp lớn vào những thành tựu của văn học kháng chiến, ông là một trong những tên tuổi hàng đầu của nền thơ Việt Nam thế kỷ XX.

2. Bài thơ Con cò được sáng tác năm 1962, in trong tập thơ Hoa ngày thường, chim báo bão. Hình tượng con cò trong những câu hát ru đã thể hiện những suy nghĩ sắc sảo và chan chứa cảm xúc của tác giả về tình mẹ và lời ru.

3. Hình tượng bao trùm cả bài thơ là hình tượng con cò. Đó là con cò trong ca dao truyền thống, xuất hiện rất phổ biến và được dùng với nhiều ý nghĩa khác nhau, nhưng ý nghĩa phổ biến nhất là hình ảnh người nông dân, người phụ nữ trong cuộc sống nhiều vất vả, nhọc nhằn nhưng luôn thể hiện được những đức tính tốt đẹp và niềm vui sống.

4. Bài thơ được tác giả chia làm ba đoạn:

5. Trong đoạn đầu bài thơ, tác giả đã sử dụng những câu ca dao:

Bay từ cổng phủ, bay ra cánh đồng

Bay từ cửa phủ bay về Đồng Đăng

Đậu phải cành mềm, lộn cổ xuống ao

Tôi có lòng nào ông hãy xáo măng

Có xáo thì xáo nước trong

Đừng xáo nước đục, đau lòng cò con.

Trong hai bài ca dao trước, hình ảnh con cò gợi tả không gian và khung cảnh quen thuộc, nhịp điệu nhẹ nhàng, thong thả của cuộc sống thời xưa. Trong bài ca dao sau (Con cò mày đi ăn đêm…), hình ảnh con cò lại tượng trưng cho những con người, nhất là người phụ nữ đang nhọc nhằn, vất vả để kiếm sống nuôi con.

6. Hình tượng trung tâm trong bài thơ là cánh cò nhưng cảm hứng chủ đạo lại là tình mẹ. Hình ảnh con cò đã gợi ý nghĩa biểu tượng về lòng mẹ, về sự dìu dắt, nâng đỡ đầy dịu dàng của người mẹ. Bởi vậy, những câu thơ mang tính khái quát trong bài đều là những câu thơ chan chứa tình cảm yêu thương của người mẹ:

Con dù lớn vẫn là con của mẹ

Đi hết đời, lòng mẹ vẫn theo con.

Đó là một quy luật tình cảm bền vững và sâu sắc, thể hiện tình cảm yêu thương vô bờ bến của người mẹ. Dù ở đâu, bên mẹ hay đến phương trời khác, dù còn nhỏ hay đã lớn khôn thì con vẫn được mẹ hết lòng thương yêu, che chở.

Lời ru cũng là khúc hát yêu thương. Sự hoá thân của người mẹ vào cánh cò mang nhiều ý nghĩa sâu xa, kết tụ những hi sinh, gian khổ, nhọc nhằn để những lời yêu thương càng trở nên sâu sắc, đằm thắm. Câu thơ cuối là một hình ảnh rất đẹp. Cánh cò vỗ qua nôi như dáng mẹ đang nghiêng xuống chở che, đang nói với con những lời tha thiết của lòng mẹ.

Dựa vào đặc điểm nghệ thuật của bài thơ, có thể nhận diện:

Trong bài thơ này, tác giả sử dụng thể thơ tự do nhưng các đoạn thường được bắt đầu bằng những câu thơ ngắn, có cấu trúc giống nhau, nhiều chỗ lặp gợi âm điệu lời ru. Tuy nhiên, trong bài thơ, ta còn nhận thấy giọng suy ngẫm, triết lý.

Hình ảnh con cò trong ca dao trở thành điểm tựa cho những liên tưởng, tưởng tượng của tác giả. Những hình ảnh trong bài thơ vừa rất gần gũi, xác thực nhưng đồng thời cũng giàu ý nghĩa biểu tượng và sắc thái biểu cảm.

Con cò xuất hiện rất nhiều trong ca dao, thơ ca. Hình ảnh con cò trong bài thơ cùng tên của Chế Lan Viên là bài thơ hay và ý nghĩa. Em hãy nêu một vài cảm nhận về bài thơ Con cò & yếu tố nghệ thuật bài thơ này trong chương trình Ngữ Văn 9 tập 2.

Cảm nhận về bài thơ Con cò Lớp 9

Hình ảnh con cò đã quá quen thuộc trong những làn điệu ca dao, dân ca, câu hát của mẹ. Cánh cò trắng gắn liền với hình ảnh đồng quê thân thuộc, gần gũi. Nhà thơ Chế Lan Viên đã sáng tác bài thơ”Con Cò” mang giọng thơ hồn quê thân thuộc sâu sắc. Các câu thơ ngọt ngào thể hiện tình cảm thiêng liêng của người mẹ với đứa con.

Bài thơ này được phân thành ba đoạn, mỗi đoạn là những ý nghĩa riêng mà người mẹ gửi gắm vào đứa con. Đoạn thơ mở đầu ngọt ngào:

Trong câu thơ thứ hai cánh cò trở thành người bạn đồng hành của em bé:

Cánh cò thân thuộc gắn bó bởi làn điệu ca dao mộc mạc:

“Con cò bay lả bay laBay từ cổng phủ bay ra cánh đồng”

Chỉ một đọa ca dao thôi nhưng cũng đủ cho người đọc cảm nhận được khung cảnh đồng quê thửa xưa. Hình ảnh con cò cất cánh bay lượn trên cánh đường đó là cuộc sống bình yên, thanh bình của người xưa. Hình ảnh con cò còn tượng trưng cho người mẹ, người phụ nữ lam lũ vất vả đi kiếm ăn hàng ngày để mưu sinh.

Trong câu thơ điệp từ “con cò” sử dụng nhiều lần, người đọc cảm nhận được trong thơ còn có nhạc bên trong đó là nhạc điệu lời ru người mẹ đối với người con. Hình ảnh cò “xa tổ”, cò “ăn đêm”, sợ gặp “cành mềm”, sợ bị “xáo măng” thể hiện sự đơn độc, lẻ loi phải đi kiếm mồi trong đêm tăm tối có vô số những hiểm nguy đang rình tập phía trước. Hơn hết đó chính là thân phận yếu đuối của người phụ nữ, vất vả gian truân trong cuộc mưu sinh để nuôi con trưởng thành trong khi ngoài kia có biết bao nhiêu cạm bẫy đang đợi chờ. Người mẹ muốn hát cho con nghe để con hiểu về yêu thương quê hương, đất nước, hiểu được tình thương bao la mà mẹ dành cho mình. Người mẹ cũng mong con hãy yên tâm tất cả đã có mẹ che chở cho con: “sữa mẹ nhiều, con ngủ chẳng phân vân”. Đây chính là tình mẫu tử thiêng liêng luôn che chở, bảo vệ ta.

Người mẹ thật giản dị mà vĩ đại lớn lao nguyện che chở, bảo vệ cho con không bị ảnh hưởng bên ngoài. Mẹ cũng có mong ước con làm thi sĩ, những người thi sĩ sẽ có trái tim biết yêu thương, người mẹ muốn cho con mình là một người sống tình cảm, biết yêu thương, sẽ họa ra các bức tranh theo ý muốn để làm chủ cuộc đời, cuộc sống trong tương lai.

Dù cho sau này con lớn lên có đi đâu đi chăng nữa, người mẹ vẫn sẽ đi tìm con, thương yêu con bất kể có khó khăn, gian khổ đi chăng nữa. Hình ảnh cánh cò trở thành biểu tượng của lòng mẹ, tình yêu thương thiêng liêng của mẹ dành cho con. Dù con có trưởng thành con vẫn mãi là con của mẹ, mẹ vẫn sẽ chở che, bảo vệ con.

Bài thơ “Con cò” đại diện cho người mẹ, thể hiện tình cảm thiêng liêng vĩ đại đó là tình mẫu tử. Hình ảnh một người mẹ sẵn sàng bao bọc, che chở,hi sinh vì con mong cho con luôn được hạnh phúc, bình yên. Đồng thời còn đề cao công lao của bậc sinh thành với con cái.

Đặc sắc nghệ thuật bài thơ Con cò

Bài thơ Con cò của Chế Lan Viên là một bài ca cảm động và giàu ý nghĩa về tình mẫu tử. Em hãy nêu đặc sắc nghệ thuật, biện pháp tu từ được sử dụng trong bài thơ này.

Bài thơ Con cò trong chương trình sách giáo khoa được in trong tập Hoa ngày thường – Chim báo bão (1967).

2. Đặc sắc nghệ thuật bài thơ Con cò

Thể thơ: Chế Lan Viên đã vận dụng tài tình thể thơ tự do, ít vần, mỗi câu trong bài thơ đều có độ dài ngắn khác nhau giúp biểu hiện tình cảm, cảm xúc của chính nhà thơ.

Hình ảnh trong thơ: ông sử dụng ca dao là xuất phát điểm, điểm tựa cho các liên tưởng, tưởng tượng sáng tạo của mình trong cả bài thơ. Đặc điểm chung của hình ảnh trong thơ Con cò thiên về ý nghĩa biểu tượng. Hình ảnh biểu tượng trong bài thơ quen thuộc, gắn bó giúp hàm chứa những ý nghĩa thiêng liêng cao quý và có giá trị biểu cảm cao.

Bài thơ có nhịp diệu nhẹ nhàng, tự nhiên thể hiện hình tượng con cò trong lời hát ru của mẹ thật đặc sắc. Tác giả còn có một số liên tưởng mới giúp bài thơ để lại trong người đọc nhiều suy nghĩ về tình mẫu tử thiêng liêng, cao quý.

Ngoài ra, trong bài thơ còn có các điệp ngữ, điệp cấu trúc câu tạo cho nhịp thơ linh hoạt, nhịp nhàng gần gũi với lời ru của người mẹ.

Vừa rồi là cảm nhận về bài thơ Con cò & Đặc sắc nghệ thuật của bài thơ này. Hy vọng sẽ có ích với học sinh lớp 9.