Xưa ở một miền gần biển, có đôi vợ chồng tuổi cũng đã khá cao mà vẫn mãi chưa có một mụn con. Nghĩ tới cảnh hiu quạnh lúc về già, hai vợ chồng ngày ngày đều khấn trời, cầu phật ao ước một đứa con để dựa dẫm lúc tuổi già.
Thế rồi, người vợ bỗng nhiên có mang, trải qua 9 tháng 10 ngày mang thai người vợ đã không sinh ra một đứa con mà lại sinh ra một cái bọc, mở bọc ra thì trong bọc là một con dê đực. Người chồng thấy vậy nên rất thất vọng vì tưởng chừng như chắc chắn đã có một đứa con mà bấy lâu ao ước nhưng cuối cùng lại thất vọng, ông bảo người vợ đem ném con dê vừa mới sinh ra xuống sông cho khuất mắt. Người vợ không nỡ tâm nên khuyên nhủ chồng là cứ giữ lại để nuôi.
Vì quá phiền não buồn lòng nên người chồng đã ngã bệnh nặng và qua đời. Đứa con dê thì mau ăn và rất nhanh lớn, rất giỏi chăn lợn, trông gà, giúp đỡ làm những việc vặt trong gia đình giúp mẹ nên người mẹ phần não cũng khuây khỏa hơn.
– Mẹ à!, con thấy phú ông ở làng bên có ba cô con gái rất xinh đẹp, mẹ đi dạm hỏi cho con một cô !
Người mẹ nghe con mình nói vậy cười to và bảo:
– Mày đúng là đứa không biết thân biết phận. Con gái phú ông thì xinh đẹp, nhà thì lại giàu có, ai đời ông ấy lại gả con gái mình cho một đứa con trai giống dê như mày cơ chứ!
Nhưng dê nằng nặc nhất quyết bắt mẹ đem trầu cau sang nhà phú ông để hỏi vợ cho bằng được. Người mẹ thấy đứa con nài nỉ quá nên đành lòng chiều con liều đi một chuyến đến nhà phú ông xem sao. Gặp phú ông, bà chần chừ ngần ngại mãi, về sau bà mới dám ngỏ lời hỏi xin cưới một cô con gái cho đứa con dê của mình. Vừa nghe bà nói vậy thì phú ông đã nổi giận lôi đình, quát mắng và đuổi bà đi:
– Con mụ này có câm ngay không! Mụ trông thế mà dám láo! Dám vác cái mặt mo sang đây để dặm hỏi đứa con gái cành vàng lá ngọc của ta cho đứa con người chả giống người mà lại giống dê của mụ à? Mụ hãy xéo ngay khỏi nhà ta!
Trước khi đi thì dê cũng đã dặn kĩ mẹ rằng:
– Con biết chắc khi mẹ ngỏ lời thì phú ông sẽ nổi giận và quát tháo, nhưng mẹ hãy cứ bình tĩnh nhẫn nhục mà ngồi lại cho con.
Đúng như theo lời của dê dặn từ trước, người mẹ đã cố gắng ngồi lại mặc dù phú ông rất nổi giận. Cuối cùng phú ông bất đắc dĩ bảo:
– Thôi được rồi, nếu mụ đã xin như vậy thì ta cũng cho con trai mụ có một cơ hội. Giờ ta sẽ gọi tất cả ba đứa con gái của ta ra để hỏi xem có đứa nào đồng ý lấy con trai mụ làm chồng không, nếu đứa nào bằng lòng ta sẽ gả đứa đấy.
Sau đó, phú ông gọi cả 3 cô con gái lên và hỏi. Ông hỏi cô con gái lớn:
– Con gái, giờ con trai mụ này muốn sang hỏi một trong 3 con làm vợ, vậy con có đồng lòng lấy con trai của mụ làm chồng không?
Cô con gái lớn nguýt mẹ dê một cái rồi quay đầu đi vào phòng, vừa đi cô ta vừa nói:
– Úi dào, chả ai điên đi lấy một con dê làm chồng!
Phú ông cười có vẻ rất khoái trí. Tiếp đến ông hỏi cô con gái thứ hai:
– Còn con, có muốn được lấy dê không ?
Cô con gái thứ hai cười nhếch mép nói:
– Bà nghĩ sao, tôi xinh đẹp thế này mà phải đi lấy một thằng người chả ra người, dê chả ra dê
Phú ông tiếp tục cười rất thích thú, ông ta được đà hỏi tiếp cô con gái thứ 3 với vẻ mặt rất hớn hởn vui sướng như đang chơi một trò chơi thú vị:
– Nào con gái, con là người cuối cùng đấy, con có đồng ý lấy con trai mụ này làm chồng không?
Ông ta không ngờ rằng, cô con gái thứ 3 ông nép cúi đầu thưa:
– Thưa cha, con đồng ý ạ!
Phú ông há hốc mồm, ông ta ngạc nhiên khi con gái ông ta chấp nhận lấy một con dê. Nhưng vì đã chót hứa với bà mẹ dê nên hắn ta đành phải đồng ý. Nhưng hắn không thể để con gái mình lấy dê được, hắn nghĩ một hồi rồi nói:
– Thôi được, con gái ta đồng ý thì ta cũng chấp thuận. Nhưng để có thể lấy con gái ta về làm dâu, nhà mụ phải sắm đủ sính lễ gồm 100 con trâu, 100 con lợn, một mâm vàng, một mâm bạc. Nếu không đủ sính lễ, ta sẽ không gả con gái ta cho nhà mụ.
Nghe phú ông nói vậy, bà mẹ lật đật chạy về nhà kể lại cho con trai mình nghe và nói:
– Con trai, hãy tử bỏ ý định hỏi cưới con gái phú ông thôi con. Mặc dù ông ý đồng ý nhưng lễ thách lại rất cao, họa may có vua chúa mới sắm đủ.
Dê nói với mẹ:
– Mẹ đừng lo, con sẽ lo đủ
Đêm hôm đó, trong khi mẹ dê đang ngủ say, dê bước ra sân, hóa thành một chàng trai trẻ khôi ngô tuấn tú, chàng hô:
– Lấy cho ta tất cả mọi thứ đầy đủ để ta làm sính lễ cưới vợ
Ngay lập tức, các gia nô xuất hiện, họ mang đầy đủ lễ vật gồm vàng bạc, trâu bò rồi biến mất. Chàng trai lại chui vào lốt dê trở lại hình hài dê như cũ và gọi mẹ dậy kiểm tra đầy đủ lễ vật để ngày mai sang nhà phú ông hỏi vợ.
Ngày đón dâu, dê bon bon đi trước, cô con gái út của phú ông lẽo đẽo theo sau cùng với 2 người chị gái. Sau khi vào buồng làm lễ động phòng, cô gái bỗng thấy chồng mình cởi bỏ bộ lốt dê trở thành một chàng trai tuấn tú, cô vừa mừng vừa sợ. Sáng dậy, chàng lại chui vào bộ lốt dê như cũ, rồi bước ra nhà ngoài. Hai người chị cố nạn lại để xem em mình sống với chồng dê ra sao, nhưng họ thấy cô em dường như không có gì là hối hận khi có chồng là một con dê cả. Không khỏi cảm thấy ngạc nhiên, họ mon men dò hỏi cô em cho ra sự thật. Cô em thật thà kể lại cho hai người chị nghe việc đêm qua, hai cô chị không tin nên quyết tối nay rình mò tìm hiểu. Đêm đến, hai cô chị lui tới phòng vợ chồng dê để ngó qua khe cửa sổ, đúng như cô em kể, họ không ngờ rằng cô em mình lại lấy được một người chồng khôi ngô đến thế, vượt xa rất nhiều con trai trong thiên hạ.
Ngày hôm sau, hai cô chị khuyên cô em đốt lốt dê đi để cho chồng không thể trở lại hình dạng dê nữa. Quả nhiên, kể từ khi đấy, dê chấm dứt cuộc đời là một chú dê. Còn hai người chị tiếc nuối và ghen tị với cô em gái vì số phận may mắn.
Hơn một năm sau, một hôm chồng trao cho người vợ một con dao và một hòn đá lửa và dặn dò:
– Tôi sắp phải đi xa phải vượt muôn trùng sóng nước, cuộc đi này khá lâu và chưa hẹn ngày về, lần này tôi đi cũng không thể mang nàng theo bên mình. Nàng nhớ, ở nhà phụ giúp mẹ, đừng đi đâu xa. Hai vật này nàng hãy luôn giữ bên mình để làm vật phòng thân, có lúc nàng sẽ dùng tới.
Rồi sáng sớm hôm sau, Dê từ biệt mẹ và vợ rồi dong buồm ra khơi. Vợ Dê ở nhà chăm chỉ làm việc, chăm lo gia đình và hết lòng phụng dưỡng mẹ chồng. Nhớ lời chồng mình dặn trước khi đi xa, cô luôn luôn mang bên mình con dao và hòn đá.
Một ngày kia, hai người chị đến nhà rủ cô em gái đi chơi hội. Vợ Dê khước từ nhưng vì hai chị rủ mãi nên bèn theo họ đi chơi. Cả 3 người lên một con thuyền đã đậu ở sẵn bến. Thuyền băng băng rẽ sóng, 3 chị em vui vẻ trò chuyện. Sang tới hôm sau, ba chị em lại ra mũi thuyền trông mây ngắm biển. Nhưng vì hai cô chị trước khi đi đã bàn mưu tính kế, chờ lúc cô em vô ý, hai cô chị đẩy cô em ngã xuống biển.
Vợ dê không kịp kêu cứu thì sóng biển đã đánh cô chìm nghỉm, còn hai cô chị sau khi thực hiện thành công mưu đồ thâm độc liền hối hả cho thuyền vào bờ. Khi về còn giả bộ hốt hoảng báo tin là em mình sơ ý sảy chân rơi xuống biển.
Nói đến vợ của Dê, trong lúc vùng vẫy dưới sóng nước thì bỗng thình lình một con cá kình xuất hiện nuốt chửng cô vào bụng. Vì luôn mang bên mình 2 vật mà chồng dặn dò, cô rút dao ra đâm vào bụng con cá tứ tung. Con cá kình bị đâm quẫy cực kì dữ dội. Nhưng vì bị đâm thủng bụng nên nó chỉ sau một hồi nó đã chết, xác nổi lềnh bềnh lên trên mặt biển. Xác con cá trôi dạt vào một hòn đảo, vợ dê rạch bụng cá chui ra ngoài. Đây là một hòn đảo hoang không một bóng người, nàng bèn dùng dao chặt cây, dựng lều ở tạm. Sẵn có hòn đá lửa mang theo bên mình, nàng nhóm củi lên sưởi, xẻ thịt cá kình nướng ăn. Sau đó nàng đi vào rừng hái quả, kiếm rau làm thức ăn thêm. Cứ như vậy, mặc dù cuộc sống khó khăn nhưng nàng vẫn cố vượt qua.
Một hôm, vợ Dê nhìn ra xa bỗng thấy một con thuyền đi ngang qua đảo, nàng bèn buộc áo vào một cành cây rồi phất lên làm hiệu. Con thuyền thấy người ra hiệu cứu giúp liền rẽ sóng tiến vào đảo. Khi cập bến, nàng vui mừng khôn siết khi người đó lại chính là chồng dê. Hai vợ chồng ôm nhau và khóc vì mừng rỡ. Hai vợ chồng lên thuyền trở về nhà, trên đường về nàng kể hết những chuyện đã sảy ra với mình cho chồng nghe, về chuyện hai cô chị hãm hại mình ra sao.
Khi về đến nhà, Dê dấu vợ ở trong buông không cho một ai biết, chàng sai người dọn một bữa cơm linh đình nói là để cúng vợ. Chàng cho mời mọi người lối xóm và bà con họ hàng, cả gia đình nhà vợ tới dự. Hai người chị nghe thấy tin Dê trở về mừng hấp hởi, vội đến ngay. Cả hai giả làm bộ khóc lóc thảm thiết dựng ra một câu chuyện rất lâm li bi đát cho cô em xấu số. Sau đó, chúng còn dùng chiêu mỹ nhân kế tà lưa đưa tình với người em rể tuấn tú mà chúng vẫn ước ao được chung tình. Dê vẫn giả bộ tin lời rồi thủng thỉnh đi khắp các bàn mời rượu. Đoạn dê bảo hai người chị:
– Em xin được gọi ra một người để hầu hai chị!
Dê vén màn cửa, người vợ trong buồng bước ra trước sự ngạc nhiên của mọi người, còn hai cô chị thì thấy sửng sốt, sợ hãi. Nhân lúc mọi người đang mải ăn uống, chúng lén bước ra ngoài rồi chạy trốn. Nhưng khi đi được một đoạn đường thì bị thần sét đánh một tia chết luôn.
Từ đấy, hai vợ chồng Dê ở với nhau hạnh phúc và sung sướng tới trọn đời.