QUANG DŨNG THƠ GỌI NẮNG Hoàng Kim
Quang Dũng hùng ca Tây TiếnTây Bắc chơi vơi nhớ núi nhớ người,Chu Nhạc ‘chỉ lửa là rất thật‘Anh và tôi đều thầm lặng nhớ ai.
Quang Dũng thơ gọi nắngnhư khói như mây mờ ảo nhân tình,Tây Tiến tiếng vọng thời gian,Thăm thăm chim chiều tầng trời xa vắng.
‘Tây Tiến’, ‘Đôi mắt người Sơn Tây’,‘Bố Hạ’,‘Đôi Bờ’, lưu dấu chân anhnhư núi như sông bóng hình người línhhùng vĩ trên nền trời Tây Bắc.
Quang Dũng thơ gọi nắng:‘Tây Tiến’‘Dốc lên khúc khuỷu dốc thăm thẳmHeo hút cồn mây, súng ngửi trờiNgàn thước lên cao, ngàn thước xuốngNhà ai Pha Luông mưa xa khơi ‘‘Đôi mắt người Sơn Tây’‘u uẩn chiều lưu lạcbuồn viễn xứ khôn khuây‘‘Bố Hạ‘‘đường về quê hương về quê hươngKhông thấy quê hương chỉ thấy đường …‘Em đã xa rồi, chim gọi nắngEm còn nghe thấy nữa bao giờ’,‘Đôi Bờ’‘Giăng giăng mưa bụi qua phòng tuyếnThương nhớ ơ hờ thương nhớ ai ‘…
Đọc thơ Quang Dũngcàng thấy yêu hơnViệt Nam đất nước con người.Thương ‘Con chim xanh’ Chu Nhạc
‘Con chim xanh trong tán lá xanhChỉ một màu xanh lay độngTiếng hót nào trên trời xanh cao rộngCon chim xanh bay rồi tán lá vẫn xanh‘.
Nhớ ‘Trăng rằm’ Hoàng Kim‘Trăng sáng lung linh, trăng sáng quá!Đất trời lồng lộng một màu trăngDẫu đêm khuya vắng người quên ngắmTrăng vẫn là trăng, trăng vẫn rằm‘.
Quang Dũng tên thật là Bùi Đình Diệm (1921–1988) là tác giả của những bài thơ hay Tây Tiến, Đôi mắt người Sơn Tây, Đôi bờ… Ngoài ra ông còn là một họa sĩ, nhạc sĩ. Quang Dũng quê hương làng Phượng Trì, huyện Đan Phượng, Sơn Tây xưa Hà Nội nay. Trước cách mạng tháng Tám, ông học trung học trường Thăng Long, sau đó dạy học tư ở Sơn Tây và gia nhập Quân đội Nhân dân Việt Nam ngày Cách mạng tháng Tám thành công, trở thành phóng viên tiền phương của báo Chiến đấu. Năm 1947, ông được đi học Trường bổ túc trung cấp quân sự Sơn Tây. Sau khoá học, ông làm đại đội trưởng ở tiểu đoàn 212, Trung đoàn Tây Tiến. Ông tham gia chiến dịch Tây Tiến đợt hai, mở đường qua đất Tây Bắc. Trong thời gian này, ông còn được cử làm Phó đoàn tuyên truyền Lào – Việt. Cuối năm 1948, sau chiến dịch Tây Tiến, ông làm Trưởng tiểu ban tuyên huấn của Trung đoàn 52 Tây Tiến, rồi làm Trưởng đoàn Văn nghệ Liên khu III. Ông đã viết rất nhiều truyện ngắn xuất bản và viết kịch, cũng như đã triển lãm tranh sơn dầu cùng với các hoạ sĩ nổi danh. Ông sáng tác nhạc, bài Ba Vì của ông đã nổi tiếng ở trong khu kháng chiến. Ông làm bài thơ Tây Tiến năm 1948 khi dự Đại hội toàn quân ở Liên khu III tại làng Phù Lưu Chanh (Hà Nam). Tháng 8 năm 1951, ông xuất ngũ. Sau 1954, ông làm Biên tập viên tại báo Văn nghệ, rồi chuyển về Nhà xuất bản Văn học. Ông bị gửi đi chỉnh huấn sau vụ Nhân Văn – Giai Phẩm, và lui về ẩn thân trong nghèo nàn và bệnh tật. Thơ của ông bị phê bình trên báo chí miền Bắc lúc đó là mang hơi hướng “tiểu tư sản”, thiếu tính chiến đấu, còn ở miền Nam thì được xuất bản và phổ biến rộng rãi và được nhiều người yêu thích. Về sau này, như những nhà thơ lớn khác, Nguyễn Bính, Hồ Dzếnh,… ông mai một và mất đi trong âm thầm.
Ông mất ngày 13 tháng 10 năm 1988 sau một thời gian dài đau ốm tại bệnh viện Thanh Nhàn, Hà Nội. Năm 2001, ông được truy tặng Giải thưởng Nhà nước về văn học nghệ thuật. Hiện nay tại trường PTTH xã Đan Phượng (quê ông) có đặt một bức tượng bán thân Quang Dũng trong trang phục người lính Tây Tiến.
Quang Dũng là nhà thơ tài hoa, vẽ giỏi, hát hay. Bài thơ Tây Tiến của ông mang đậm nét hào hùng, bi tráng pha chất lãng mạn được chọn vào giảng dạy trong giáo trình trung học phổ thông. Một số bài thơ của ông đã được phổ nhạc như Tây Tiến (Phạm Duy phổ nhạc), Đôi mắt người Sơn Tây (Phạm Đình Chương phổ từ hai bài thơ Đôi bờ và Đôi mắt người Sơn Tây), Kẻ ở (Cung Tiến phổ nhạc). Đặc biệt bài thơ Em mãi là 20 tuổi được 3 nhạc sĩ phổ nhạc khác nhau (Việt Dũng, Phạm Trọng Cầu, Khúc Dương). Những tác phẩm tiêu biểu gồm các tập thơ Bài Thơ Sông Hồng (1956), Rừng Biển Quê Hương (1957), Mây Đầu Ô (1986); truyện ngắn Mùa Hoa Gạo (1950); hồi ký Làng Đồi Đánh Giặc (1976)…
Tây TiếnQuang Dũng
Sông Mã xa rồi Tây tiến ơi !Nhớ về rừng núi, nhớ chơi vơiSài Khao sương lấp đoàn quân mỏiMường Lát hoa về trong đêm hơi
Dốc lên khúc khuỷu dốc thăm thẳmHeo hút cồn mây, súng ngửi trờiNgàn thước lên cao, ngàn thước xuốngNhà ai Pha Luông mưa xa khơi
Anh bạn dãi dầu không bước nữaGục lên súng mũ bỏ quên đời !Chiều chiều oai linh thác gầm thétĐêm đêm Mường Hịch cọp trêu người
Nhớ ôi Tây tiến cơm lên khóiMai Châu mùa em thơm nếp xôi
Doanh trại bừng lên hội đuốc hoaKìa em xiêm áo tự bao giờKhèn lên man điệu nàng e ấpNhạc về Viên Chăn xây hồn thơ
Người đi Châu Mộc chiều sương ấyCó thấy hồn lau nẻo bến bờCó nhớ dáng người trên độc mộcTrôi dòng nước lũ hoa đong đưa
Tây tiến đoàn binh không mọc tócQuân xanh màu lá dữ oai hùmMắt trừng gửi mộng qua biên giớiĐêm mơ Hà Nội dáng kiều thơm
Rải rác biên cương mồ viễn xứChiến trường đi chẳng tiếc đời xanhÁo bào thay chiếu, anh về đấtSông Mã gầm lên khúc độc hành
Tây tiến người đi không hẹn ướcĐường lên thăm thẳm một chia phôiAi lên Tây tiến mùa xuân ấyHồn về Sầm Nứa chẳng về xuôi.
Đôi mắt người Sơn TâyQuang Dũng
Em ở thành Sơn chạy giặc vềTôi từ chinh chiến cũng ra điCách biệt bao lần quê Bất BạtChiều xanh không thấy bóng Ba Vì
Vừng trán em vương trời quê hươngMắt em dìu dịu buồn Tây PhươngTôi thấy xứ Đoài mây trắng lắmEm có bao giờ em nhớ thương
Từ độ thu về hoang bóng giặcĐiêu tàn thôi lại nối điêu tànĐất đá ong khô nhiều ngấn lệEm có bao giờ lệ chứa chan.
Mẹ tôi em có gặp đâu khôngNhững xác già nua ngập cánh đồngTôi cũng có thằng em còn bé dạiBao nhiêu rồi xác trẻ trôi sông
Đôi mắt người Sơn TâyU uẩn chiều lưu lạcBuồn viễn xứ khôn khuây
Bao giờ trở lại đồng Bương CấnVề núi Sài Sơn ngắm lúa vàngSông Đáy chậm nguồn quanh phủ quốcSáo diều khuya khoắt thổi đêm trăng
Bao giờ tôi gặp em lần nữaNgày ấy thanh bình chắc nở hoaĐã hết sắc mầu chinh chiến cũCòn có bao giờ em nhớ ta.
Bài thơ “Bố Hạ” qua Bút tích Quang Dũng đã neo tên quê hương ông và hình bóng em bảng lãng như thực như mơ:
Bố HạQuang Dũng
Đường về quê hương về quê hươngKhông thấy quê hương chỉ thấy đườngEm đã đi trên đường nhựa ấyHai mươi năm trước lúa thu vàng.
Đường về quê hương về quê hươngEm mặc áo vàng hay áo tímMắt em lơ đãng nhìn chấm mâyAnh vịn thành xe tay trong tay
Đường về quê hương về quê hươngCó một ngày sao mà bất tận…Hai mươi cây số tưởng vô vànDài đến bây giờ vẫn chứa chan.
Có con chim đậu nhành giây điệnLại giống ngày xưa chuyện nắng thuEm đã xa rồi – chim gọi nắngEm còn nghe thấy nữa bao giờ.
Di sản thơ Quang Dũng ấn tượng nhất với tôi đối với là bài thơ “Tây Tiến”, tác phẩm học trong nhà trường, kế đến là bài thơ “Đôi mắt người Sơn Tây”,”Bố Hạ” và “Đôi Bờ”. Thời lính và tuổi trẻ đi qua, tôi tâm đắc với anh Hoàng Đại Nhân, giáo sư Lê Văn Tố, anh Lê Khánh Thắng và các bạn tôi về ‘Quang Dũng những bài thơ gọi nắng’.
Hoàng Kim(Lược khảo và biên soạn)
Ghi chú:
Nguyễn Chu Nhạc (ảnh) và Hoàng Kim đều đọc lại và suy ngẫm những bài thơ hay của nhà thơ Quang Dũng tưởng nhớ ngày mất của ông ngày 13 tháng 10 năm 1988,.
Share this:
Thích bài này:
Thích
Đang tải…